Ahi GALİP DEMİR hakkında…
1938 yılında Kırşehir, Kaman’da doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimini Ankara’da tamamladı. Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi’ndeki eğitimine maddi imkansızlıklar nedeniyle ara verdi. Daha sonra Ankara İktisadi ve Siyasi İlimler Akademisi’nin Sanayi Bölümünü bitirdi. Akademide yapılan yurtdışı eğitim bursu imtihanının 2’ncisi oldu.
Georgetown Üniversitesi’nde İngilizce öğrenimini gördü. Prof. Dr. Pierce ile Türkiye’de Antropoloji araştırmalarına katılarak “Life in a Turkish Village” adlı kitabın yayınlanmasına katkıda bulundu. Özel sektördeki yöneticilik görevinden sonra Sade Ofset Matbaacılık şirketini (www.sadeofset.com.tr) kurdu.
1984 yılında kurulan Ahi Kültürünü Araştırma ve Eğitim Vakfı (www.ahilik.net) kurucu üyesiyken, 1987 yılında bu vakfın Genel Başkanlığı’na getirildi. Bu tarihten itibaren Ahilik konusunda yazdığı makaleler kitap ve dergilerde yayınlandı.
Orta öğrenim yıllarında bir yandan okuyup bir yandan matbaada çırak olarak çalışan Demir, mesleğe olan vefasını, 45 yıl sonra Matbaa Çıraklık Merkezi’nin kuruluşunda öncülük ederek gösterdi. 1994 yılında vakıf bünyesinde kurulan “Ahi Evran Teknik Üniversitesi Kurucu Mütevelli Heyeti” ile birlikte Kırşehir’de Ahi Evran Üniversitesinin kuruluş çalışmalarında bulundu. 1995 yılında Türk Amerikan Dernekleri Federasyonu’nun daveti üzerine ABD’de tertip edilen toplantılarda Ahilikle ilgili konferanslar verdi.
Uzun yıllar Mas-Sit Matbaacılar Sitesi Başkanlığı görevini yürüten ve Etiket Sanayicileri Derneği kurucularından olan Galip Demir’in basım camiasının yazılı basın organı olan muhtelif süreli yayınlarda da çok sayıda makalesi ve derlemesi yayınlanmıştır.
T.B.M.M’de Tüketici Koruma Kanunu hazırlık çalışmalarında, ilgili komisyona Ahilik – Tüketici ilişkileri konusunda sunduğu rapor kabul gördü. Tüketici Kanunu çerçevesinde kurulan “Tüketici Konseyi’nin vakıf adına asli üyesi seçildi. Tüketicinin Korunması ile ilgili çalışmalarından dolayı 1999 yılında ödüle layık görülerek T.C. Cumhurbaşkanı’ndan hizmet ödülü aldı.
Vakıf bünyesinde kurulan ASKMOD, Ahilik Sistemi Kalkınma Modeli “Düşünce Üretme” çalışmalarına öncülük ederek Kamu Denetçisi (Ombudsman) konusundaki araştırmalara katkıda bulundu.
1998 yılında Türk Kültürü ve Ahilik kitabı yayınlandı. 2000 yılında yayınlanan Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu ve Ahilik adındaki kapsamlı eseri, ilk kez bu isimle anılan bir kitap olarak ilgi gördü ve kaynak eser olarak değerlendirildi. ABD Virginia Üniversitesinde ve Japonya’da ilgiyle karşılandı. 2002 yılında Ahilik ve Yükselen Değerler kitabı, 2003 yılında “Ombudsman Aranıyor”, “Ahilik ve Demokrasi” kitapları yayınlandı. Ahilik Hakkında Genel Bilgiler, “Ahilik Hakkında Temel Bilgiler” kitapları da yayına hazır hale getirdi. Ayrıca Ahilik Kültürü haftalarında sunduğu “Tüketici ve Ahilik”, II. Uluslar arası Ahilik sempozyumunda sunduğu “Osmanlı Devleti’nin Kuruluşunda Ahilerin Rolü”, İ.Ü. Tarih Araştırma Merkezi Esnaf ve Ekonomi seminerinde sunulan “Ahilik ve İktisadi Hayat” gibi tebliğler İ.Ü., Kültür Bakanlığı ve diğer kurumlar tarafından yayınlandı.
T.B.M.M. ve Avrupa İnsan Hakları Konseyi’nin birlikte düzenlediği, “Hukuk Devleti’nde Ombudsman’ın Rolü” başlıklı seminerde sunduğu tebliğ daha sonra AB, Slovenia Ombudsmanı Jernej Rovsek tarafından hazırlanan kitapta, Ombudsmanlık tarihine kaynak olarak gösterildi.
“Ombudsman Aranıyor” adlı eserden, Türkiye’de ve yurtdışında Hukuk Fakültelerinde doktora ve yüksek lisans tez çalışmalarında kaynak kitap olarak faydalanılmaktadır.
Ankara, İstanbul ve diğer illerimizde bulunan Üniversitelerin çeşitli, Fakültelerinde ve Yurt dışında düzenlenen sempozyum, panel ve konferans gibi ilmi toplantılara katılarak Ahiliğin değişik yönlerini konu alan tebliğler sundu. Kırşehir Valiliği bilim ve eğitime yaptığı katkılardan dolayı doğum yeri olan Kırşehir İli’nin Kaman İlçesi’nde kendi adına bir ilköğretim okulu yaptırmıştır.
2007 yılında TBMM’nin Üstün Hizmet Ödülü’ne aday gösterilen Galip Demir’e yine aynı sene Kırşehir Valiliği tarafından Ahilik Onur Ödülü verilmiştir.
Sayın Galip Demir yakalandığı amansız hastalığına rağmen toplumsal çalışmalarına hiç ara vermemiştir. Ancak 2004 yılında teşhisi konulan rahatsızlığı sonucu gördüğü tedavi ve ameliyatlar cevap vermemiş ve kendisi 11 Eylül 2007 tarihinde aramızdan ayrılmıştır. 12 Eylül Tarihinde Zincirlikuyu’daki ebedi istirahatgahına defnedilmiştir. Galip Demir evli ve iki çocuk babasıdır. Galip Demir’in kurduğu Sade Ofset Etiket ve Matbaacılık Ltd.Şti.’nin yönetimini büyük oğlu Murat Demir üstlenmiş olup kardeşi Süleyman Demir de kendisine yardımcı olmaktadır. Merhumun Eşi Nermin Demir ve oğlu Murat ve Süleyman Demir yayına hazır hale getirilen son kitabı “Ahilik Hakkında Temel Bilgiler” isimli eserin yayınlanması için çalışmalarını ve Ahilik Vakfı yönetimindeki etkinliklerini sürdürmektedirler.
Ahiliğin evrensel değerlerinin çağımıza uyarlanması konusunda önemli çalışmalar yapmış olan Galip Demir, bu sayede Türk Ekonomi Tarihi literatürüne girmiştir.
Ahi Galip Demir ‘in Ombudsman Aranıyor isimli kitabı hakkında…
İSVEÇ KRALININ SIRRI
Kavramın ana ocağı İsveç olarak biliniyor. İsveç Kralı Demirbaş Karl’ın Osmanlı’ya sığınmasını batıdaki uygulamalara milat sayan Merhum Galip Demir, Osmanlı sistemini inceleyen, kralın ülkesine döndükten sonra Ombudsmanlık kurumu uygulamasına geçmesine dikkat çekmiştir. Kültürel etkileşimin tarihi bir realite olduğunu bu kapsamda vurgulayan Demir, birçok çağdaş değer ve kavram gibi Ombudsmanlığın da Osmanlı’dan Avrupa’ya taşındığını dile getirmiştir.
KİTABIN KÜNYESİ
Ombudsman Aranıyor. Galip Demir. Ahi Kültürünü Araştırma ve Eğitim Vakfı Yayınları 2003. İstanbul Büyük kitap boy, 1. hamur lüks, Ciltli – 456 sayfa. İstemek için telefon: (0.212) 629 03 39 – 40 veya Türkiye’nin her yerinde belli başlı kitapçılarda.
AHİLİK VE OMBUDSMANLIK
Ahilik, Türk medeniyetinin temel taşlarından biri. Selçuklu döneminin haşmetini, Osmanlı’nın kuruluş felsefesini özetleyen bir kavram. Galip Demir’in başında bulunduğu vakıf da, bu doğrultuda sosyal ve kültürel çalışmalar gerçekleştiriyor. Tarih, bilgi ve kültürel alanlarda olduğu kadar, insan hakları, demokrasi, anayasal düzenlemeler, standart üretim, tüketici hakları gibi sosyal, siyasal ve ekonomik alanlarda da unutulan, terkedilen ya da bilinmeyen zenginlikleri gün yüzüne çıkarıyor. Ombudsmanlık konusu da Merhum Galip Demir’in, ‘Ahilik ve Yükselen Değerler’ başlığı altında kaleme aldığı ansiklopedik kitabın bir bölümü olarak düşünülmüş. Yüzlerce kaynak taranmış, ulusal ve uluslararası belgeler araştırılmış, harmanlanmış, analizler yapılmıştı.
NİÇİN OMBUDSMANLIK ?
Merhum Demir, Ombudsmanlık kurumunun, lüzumunu anlatırken şu görüşlere yer vermişti: “Türkiye’de herşeyin düzgün gittiği, yönetsel alanda hiçbir yozlaşmanın görülmediği, denetimin yeterli olduğu söylenemeyeceğine göre böyle bir kuruma duyulan ihtiyaç ortadadır. Toplum yapıları incelendiğinde, her dönemde yozlaşma ve yolsuzlukların bir şekilde gündemde olduğundan daha etkin olduğu gözlemlenmektedir. Yolsuzlukla mücadelede önemli ilerlemeler kaydedilmektedirler.” (Sayfa: 20)
OSMANLI’DA OMBUDSMAN VAR MIYDI ?
Kitapta, Ombudsmanlık, kavramının anlamı kadar ismiyle de farklılık arz ettiğine dikkat çekiliyor. İngiltere’de Parlamento komiseri, Fransa’da arabulucu, Kanada’da yurttaş koruyucusu, İtalya’da sivil haklar savunucusu, Avusturya’da halk avukatı, Polonya’da yurttaş hakları savunucusu. Türklerde ise, göçebelikten yerleşik düzene geçtikten sonra, İslamiyeti kabul ile birlikte kurulan Ahilik kültüründe benzer bir olay görülmektedir. Galip Demir, Osmanlı’daki yönetim şemasını tek tek mercek altına alır. Kadılık, kazaskerlik, muhtesiplik, kethüdalık ve Ahi Babası bu anlamda tüm yönleriyle ele alınır. Günümüz hukuk düzeninin terimleriyle yargı dışı denetim gibi analizlerde bulunur. Ahi Babalarının, Ombudsman’ın tüm işlevlerini içerdiğini böylece izah etmektedir.
İSVEÇ KRALI OSMANLI’YI İNCELİYOR
Kavramın ana ocağı İsveç olarak biliniyor. Yazar Galip Demir’in çalışmasının belkemiğini de bu gerçeklik oluşturmaktadır. Tarihi malumatlarda adı geçen İsveç Kralı Demirbaş Karl’ın Rusya’yı işgale giderken (Paltova Savaşı – 1709) mağlup olması ve Osmanlı’ya sığınması olayına dikkat çeken Demir, bundan sonrasına kapı aralamaktadır. Demirbaş Karl’ın bunun üzerine Bender’de, daha sonra Dimetoka’da kalabalık maiyetiyle birlikte misafır edildiği ve bu sırada, Osmanlı sistemini incelediğini belirten Galip Demir, kralın ülkesine döndükten sonra reformlar gerçekleştirmesi ve bu çerçevede Ombudsmanlık kurumu uygulamasına geçtiğine de dikkat çeker. Kültürel etkileşimin tarihi bir realite olduğunu bu kapsamda vurgulayan Yazar, birçok çağdaş değer ve kavram gibi Ombudsman Avrupa’ya taşındığını dile getirmektedir.
AHİ BABA VE OMBUDSMANIN İŞLEVİ
Yazar Demir, kitabın bir bölümünde, Ahi Babası ile günümüzün ideal Ombudsman’ın işlevlerini tablolarla (Sayfa 165 – 166) karşılaştırmaktadır. Ombudsman’nın görevi, faaliyetleri ve gayesi başlığı altında şu bilgilere yer veriliyor: “Şikayetleri kabul eder, arabuluculuk, araştırma, kendiliğinden hareket geçer, öneride bulunur, hızlı hareket eder, rapor hazırlar, kararları halka duyurur, haksızlığı önler, davayı kısa zamanda sonuçlandırır.” Buna karşın Ahi Babası için şu bilgilere yer verilir. “Şikayetleri dinler, arabuluculuk, araştırma kendiliğinden harekete geçer, öneride bulunur, hızlı hareket eder, rapor hazırlar, kararları halka duyurur, haksızlığı önler.” Yazar, karşılaştırmaları daha sonra şu başlıklar altında sürdürür: “Nitelikleri, kişiliği, bilgi ve tecrübesi, temsildeki pratikliği, kurumun başlangıcı ve görev devri, konumu, karar gücü, seçim süresi, maliyeti, başvuru şekli, soruşturma takibi ve sonucu, ceza yaklaşımı, şikayetlerin çözülme süresi ve mali etki…”
AFRİKA’DA BİLE VAR BİZDE YOK
Yazar’ın hayıflandığı şey, bizde köklü biçimde mevcut olan kurumların yad ellerde boy vermesi, serpilmesi buna karşın, bizimkilerin aymazlık ya da aşağılık tavır sonucunda başkalarınkine iştiyakla sarılması, ama bunu yaparken evdeki bulgurdan bihaber olmasıdır. Yazara göre, Ombudsmanlık ülke için elzem bir kurumdur. Ancak bunun milli tarih ve ihtiyaçlar çerçevesinde şekillendirilmesinde zaruret vardır. Batı ülkelerindeki farklı uygulamalar da zaten, bunun gerekliliğini ortaya koymaktadır. İktidar partisinin, parti Ombudsmanı bulundurmasını olumlu bir gelişme sayan yazara göre, her sektörde genelde merkezi bir Ombudsmana, Türkçe ifadesiyle ‘Halk Savunucusu’na ihtiyaç büyüktür. Zira, dünyanın birçok ülkesinde hatta bazı Afrika ülkelerinde bile bu kurum iş başındadır.
MODEL OLMA YOLUNDA
Merhum Galip Demir, kitabın bir bölümünde Türkiye’nin İslam dünyası ile Batı arasında önemli bir kültür ve model ülke olduğunu vurgular. Burada Crescent and Star. Turkey Between Two World (Hilal ve Yıldız: İki Dünya arasındaki Türkiye) kitabının yazarı Stephen Kinzer’in şu sözlerini nakleder: “Hangi kriter esas alınırsa alınsın, kendisini Müslüman demokrasi olarak tanımlayabilecek tek ülke Türkiye, Türkiye’yi önemli kılan özelliği de budur.” Ombudsman Aranıyor’ın, içeriği bunan ibaret değil tabii. Ayrıntılar detaylar, alıntılar, karşılaştırmalar, akıl yürütmeler ve daha birçok bilgi dökümü yer alıyor kitapta. Ama şunu demek mümkün: yeni bir tartışma ya da yeni bir bakış açısı gündeme geliyor. Bilgilerinize.
Vefatının 3. Yılında Saygı ve Rahmetle Anıyoruz
SÜLEYMAN DEMİR
Ahi Kültürünü Araştırma ve Eğitim Vakfı yönetim kurulu adına